महाभारताची अजरामर कथा आता 'AI' च्या युगात

आपल्या भारतीय संस्कृतीत रामायण आणि महाभारत या महाकाव्यांचे स्थान अढळ आहे. ही महाकाव्ये आपण टीव्हीवर अनेकदा पाहिली आहेत, पण आता हीच कथा एका पूर्णपणे वेगळ्या आणि अत्याधुनिक स्वरूपात प्रेक्षकांच्या भेटीला आली आहे. जिओ स्टार आणि कलेक्टिव्ह आर्टिस्ट नेटवर्कने मिळून 'महाभारत: एक धर्मयुद्ध' ही नवीन वेब सिरीज जिओ हॉटस्टारवर आणली आहे. या सिरीजची सर्वात मोठी खासियत म्हणजे यात वापरण्यात आलेले 'आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स' (AI) म्हणजेच कृत्रिम बुद्धिमत्ता तंत्रज्ञान.

अलीकडेच या सिरीजचे निर्माते आणि कलेक्टिव्ह आर्टिस्ट नेटवर्कचे संस्थापक विजय सुब्रमण्यम यांनी 'मनीकंट्रोल'ला दिलेल्या एका विशेष मुलाखतीत यामागचा रंजक प्रवास उलगडला. तंत्रज्ञान आणि परंपरा यांचा मेळ घालताना नक्की काय घडले, हे त्यांनी सविस्तर सांगितले.

तंत्रज्ञानाची कमाल, पण संस्कृतीशी तडजोड नाही

जेव्हा 'महाभारत'सारख्या विषयावर AI च्या मदतीने सिरीज बनवण्याचा विचार समोर आला, तेव्हा अनेक प्रश्न उभे राहिले. AI मुळे कथेचा मूळ गाभा बदलेल का? संस्कृती चुकीच्या पद्धतीने मांडली जाईल का? पण विजय सुब्रमण्यम यांनी हे स्पष्ट केले आहे की, त्यांचा उद्देश महाभारताची कथा बदलण्याचा नव्हता, तर ती आजच्या डिजिटल युगातील पिढीला भावेल अशा 'ग्रँड' स्वरूपात मांडण्याचा होता.

ते म्हणतात, "AI मुळे आम्हाला ती भव्यता, ती भावनिक खोली आणि व्हिज्युअल्स (दृश्ये) निर्माण करता आली, जी कदाचित पारंपारिक पद्धतींमध्ये बजेट किंवा वेळेच्या बंधनांमुळे शक्य झाली नसती. पण यात एक गोष्ट कटाक्षाने पाळली गेली - AI ला संस्कृती नव्याने शोधण्याची परवानगी नव्हती."

'AI' ने फक्त काम केले, विचार माणसांचाच!

AI वापरताना सर्वात मोठे आव्हान हे असते की, प्रत्येक दृश्यात सातत्य राखणे. संगणक कधीकधी चुका करू शकतो किंवा दोन दृश्यांमध्ये फरक करू शकतो. यावर मात करण्यासाठी निर्मात्यांनी एक खास पद्धत वापरली. त्यांनी "हायब्रीड वर्कफ्लो" तयार केला.

याचा अर्थ असा की, पात्रांचे स्केच, कपडे, प्रकाश योजना आणि सेटचे बारकावे हे आधी मानवी कलाकार आणि तज्ञांनी निश्चित केले. त्यानंतरच AI चा वापर केला गेला. विजय सुब्रमण्यम सांगतात, "आम्ही AI ला फक्त 'प्रॉम्प्ट' (आदेश) दिले नाहीत, तर आम्ही संपूर्ण प्रक्रिया 'इंजिनिअर' केली. आमचे व्हिजन जसेच्या तसेच पडद्यावर यावे यासाठी आम्ही कडक नियम पाळले. संस्कृती आणि इतिहासाचा अस्सलपणा जपण्यासाठी संशोधक आणि इतिहासकारांची मदत घेतली गेली. AI चे काम फक्त आमच्या कल्पनांना पडद्यावर साकारणे हे होते, संस्कृती ठरवणे नाही."

विमान उडवत असतानाच ते बांधण्याचा अनुभव

ही सिरीज बनवत असताना AI चे तंत्रज्ञान प्रचंड वेगाने बदलत होते. रोज नवनवीन टूल्स आणि अपडेट्स येत होते. अशा वेळी जुन्या पद्धती बदलून नवीन गोष्टी स्वीकारणे हे मोठे आव्हान होते. या अनुभवाबद्दल बोलताना विजय म्हणतात, "हे म्हणजे विमान हवेत उडत असतानाच ते बांधण्यासारखे होते. पण तंत्रज्ञानाच्या सुरुवातीच्या काळात हे घडणारच होते. आम्ही लवचिकता ठेवली आणि त्यामुळेच आम्ही हे शिवधनुष्य पेलू शकलो."

मनोरंजन क्षेत्राचे भविष्य आणि पुढील दशक

'महाभारत: एक धर्मयुद्ध' ही सिरीज भारतीय मनोरंजन क्षेत्रात एक मोठी क्रांती ठरू शकते. विजय सुब्रमण्यम यांच्या मते, AI हे चित्रपट निर्मात्यांना किंवा कलाकारांना बदलणार नाही, तर त्यांची कल्पनाशक्ती वाढवण्यास मदत करेल. भारत हा असा देश आहे जिथे संस्कृतीची श्रीमंती आणि तंत्रज्ञानाची समज दोन्ही एकत्र आहेत.

सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, एआयने आता मनोरंजन सृष्टीत आपली 'ग्रँड एंट्री' (Grand Entry) केली आहे. त्यामुळे पुढील एका दशकात मनोरंजन क्षेत्रात कसे आमूलाग्र बदल होतात आणि प्रेक्षकांना अजून काय नवीन पाहायला मिळते, हे पाहणे नक्कीच रंजक ठरणार आहे. कथा सांगण्याच्या पद्धतीत आता AI हा अविभाज्य भाग बनेल हे निश्चित.

(आधारित, संदर्भ: मनी कंट्रोल)

--- तुषार भ. कुटे