फेसबुक

गोष्ट आहे 2004 सालची. अमेरिकेमध्ये हार्वर्ड नावाचं एक मोठं कॉलेज होतं. याच कॉलेजच्या एका विद्यार्थ्याच्या डोक्यात एक भन्नाट कल्पना आली. त्याचं नाव होतं मार्क झुकरबर्ग. मार्कला वाटलं, कॉलेजमधील सगळ्या मुला-मुलींना एकमेकांशी जोडता आलं तर किती छान होईल!

त्यावेळी इंटरनेट नवीन-नवीन होतं आणि लोकांचे ऑनलाइन मित्र वगैरे फार नव्हते. मार्कने रात्री-रात्री कोडिंग करायला सुरुवात केली. त्याला मदत केली त्याचे मित्र एडुआर्डो सॅव्हरिन, डस्टिन मॉस्कोविट्झ, अँड्र्यू मॅककॉलम आणि ख्रिस ह्यूजेस यांनी.

आणि मग आली ती तारीख - 4 फेब्रुवारी 2004. याच दिवशी जन्माला आलं 'द फेसबुक' (Thefacebook)! सुरुवातीला हे फक्त हार्वर्डच्या विद्यार्थ्यांसाठीच होतं. लोकांना आपापली माहिती, फोटो टाकायला आणि मित्रांना शोधायला हे खूप आवडलं. बघता बघता, अख्ख्या कॉलेजमध्ये 'द फेसबुक'ची हवा झाली!

हार्वर्डनंतर, मार्क आणि त्याच्या टीमने 'द फेसबुक'ला इतर मोठ्या कॉलेजमध्येही पोहोचवलं. स्टॅनफर्ड, कोलंबिया, येल... जिथे पाहावं तिथे 'द फेसबुक'चे चाहते वाढत होते.

उन्हाळ्याच्या सुट्ट्यांमध्ये, शॉन पार्कर नावाचा एक हुशार माणूस त्यांच्या टीममध्ये सामील झाला. त्याने फेसबुकला कॅलिफोर्नियामध्ये आणलं आणि खरं तर, याच वेळेपासून फेसबुकची खरी वाढ सुरू झाली. पीटर थियल नावाच्या एका मोठ्या माणसाने फेसबुकमध्ये पैसे गुंतवले आणि मग तर विचारूच नका!

2005 मध्ये, 'द' हे नाव काढून टाकण्यात आलं आणि नुसतं राहिलं फेसबुक (Facebook). याच वर्षी, हायस्कूलमधील मुलं-मुली सुद्धा फेसबुक वापरू शकले आणि लोकांना त्यांचे फोटो अपलोड करण्याची सोय मिळाली. आता फेसबुक फक्त कॉलेजच्या मुलांपुरता मर्यादित नव्हतं!

आणि मग आला 2006 चा सप्टेंबर महिना. हा फेसबुकच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा क्षण होता. कारण याच महिन्यात फेसबुक सगळ्यांसाठी खुलं झालं! म्हणजे, ज्याचं वय 13 वर्षांपेक्षा जास्त आहे आणि ज्याच्याकडे ईमेल आयडी आहे, तो फेसबुक वापरू शकत होता. याच वर्षी न्यूज फीड (News Feed) नावाचं एक नवीन फीचर आलं आणि लोकांनी फेसबुक वापरण्याची पद्धतच बदलून गेली. आता तुम्हाला तुमच्या मित्रांनी काय नवीन पोस्ट केलं आहे, हे एकाच ठिकाणी लगेच कळायचं!

2007 मध्ये, फेसबुकने पेजेस (Pages) सुरू केले. यामुळे कंपन्या आणि प्रसिद्ध लोकांना लोकांशी जोडणं सोपं झालं. याच वर्षी फेसबुकने मायस्पेस (MySpace) नावाच्या एका लोकप्रिय सोशल मीडिया साईटला मागे टाकलं आणि ते नंबर वन बनलं! फेसबुकने फेसबुक प्लॅटफॉर्म (Facebook Platform) सुद्धा सुरू केलं, ज्यामुळे इतर कंपन्यांना फेसबुकसाठी ॲप्स बनवता आले.

2009 मध्ये आलं ते जादूचं बटण - लाईक (Like)! आता तुम्हाला काही आवडलं तर फक्त एका क्लिकवर तुम्ही ते सांगू शकत होता. हे लाईक बटन फेसबुकचं एक महत्त्वाचं वैशिष्ट्य बनलं.

आणि मग आला 2012 चा तो मोठा दिवस, जेव्हा फेसबुक शेअर बाजारात उतरलं! हा एक खूप मोठा इव्हेंट होता आणि फेसबुकची किंमत खूप वाढली. याच वर्षी फेसबुकने इंस्टाग्राम (Instagram) नावाचं एक फोटो शेअरिंग ॲप विकत घेतलं.

पुढे, 2014 मध्ये फेसबुकने व्हॉट्सॲप (WhatsApp) आणि ओक्युलस व्हीआर (Oculus VR) सारख्या मोठ्या कंपन्यांना आपल्यात सामील करून घेतलं. व्हॉट्सॲपमुळे लोकांचं बोलणं आणखी सोपं झालं, तर ओक्युलसमुळे आभासी जगात फिरण्याचा अनुभव मिळाला.

आणि आता, 2021 मध्ये, फेसबुकने आपलं नाव बदलून मेटा (Meta) ठेवलं आहे. आता फेसबुकचा उद्देश फक्त सोशल मीडिया नाही, तर एक मेटाव्हर्स (Metaverse) नावाचं आभासी जग तयार करणं आहे, जिथे लोक आणखी वेगळ्या प्रकारे एकमेकांशी जोडले जातील आणि नवनवीन अनुभव घेतील.

तर ही होती फेसबुकच्या एका कॉलेजच्या रूममधून एका मोठ्या जागतिक कंपनी बनण्यापर्यंतची मजेदार गोष्ट! फेसबुकने खरंच जगाला एकत्र आणण्यात खूप मोठी भूमिका बजावली आहे, नाही का?

--- तुषार भ. कुटे.