पृथ्वीवर माणूस उपराच - डॉ. सुरेशचंद्र नाडकर्णी

विज्ञानविश्वामध्ये वाद आणि प्रतिवाद चालूच असतात. जोपर्यंत एखादी गोष्ट पूर्णपणे १००% पुराव्यानिशी सिद्ध होत नाही, तोपर्यंत विज्ञानामध्ये त्या गोष्टीला अनेक अस्पष्ट बाबी घेरलेल्या असतातच. मानवाची पृथ्वीवरील उत्क्रांती हादेखील असाच एक बहुसंशोधनाचा विषय आहे. उत्क्रांतीचा सिद्धांत व त्यातील 'मिसिंग लिंक्स'चा आधार घेऊन इंग्रजीमध्ये तसेच मराठीमध्ये देखील पुस्तके लिहिली गेली आहेत. त्यातीलच डॉ. सुरेशचंद्र नाडकर्णी यांनी लिहिलेले हे पुस्तक, 'पृथ्वीवर माणूस उपराच'.
याच विषयावर बाळ भागवत यांचं देखील पुस्तक उपलब्ध आहे. ते पुस्तक वाचले तेव्हा अनेकांनी मला नाडकर्णी यांच्या या पुस्तकाविषयी देखील सुचवलं होतं. तसं पाहिलं तर दोन्ही पुस्तकांचा गाभा हा एकच आहे. तसेच त्यामध्ये नमूद केलेल्या काही घटना व गोष्टी देखील सारख्याच जाणवतात. पृथ्वीवर आज अतीप्रगत झालेला मानवप्राणी हा मूळचा पृथ्वीवरील नाहीच, या सिद्धांताला पुष्टी देण्यासाठी केलेला अभ्यास या पुस्तकामध्ये विस्कटून सांगितलेला आहे.
पृथ्वीवर फार वर्षांपूर्वी अस्तित्वात असणाऱ्या अनेक संस्कृतींचा तसेच त्या संस्कृतीमध्ये तयार झालेल्या रचनांचा अभ्यास करून अनेक अतिमानवी गोष्टींचा उहापोह या पुस्तकामध्ये केलेला आढळतो. अशा अनेक प्रश्नांची शास्त्रीय उकल आजही मनुष्यप्राण्याला करता आलेली नाही. यामुळेच उत्क्रांतिवादाचा सिद्धांत अजूनही १००% शास्त्रज्ञांनी स्वीकारलेला नाही! हजारो वर्षांपूर्वी पृथ्वीवर तयार झालेल्या किंबहुना तयार केल्या गेलेल्या रचना या आजदेखील प्रगत मानवाला तयार करणे शक्य नाही. मग त्यांचा उगम झाला तरी कसा? या प्रश्नाचे उत्तर लेखकाने अप्रत्यक्षरीत्या दिलेले आहे. माणसाची उत्क्रांती या पृथ्वीवर झालेली नाहीच. तो दुसऱ्या ग्रहावरून पृथ्वीवर आलेला आहे! मानव प्राण्यांमध्ये आणि अन्य प्राण्यांमध्ये असलेले छोटे छोटे फरक व त्यांचे विवेचन यास निष्कर्षापर्यंत पोहोचत असल्याचे लेखक म्हणतात. अर्थात ही संशोधकांची एक बाजू आहे. ती समजून घेणे देखील तितकेच गरजेचे वाटते. हजारो वर्षांपूर्वी इजिप्तमध्ये तयार केले गेलेले पिरॅमिड्स आणि पॅसिफिक महासागरातील ईस्टर आयलँडवर तयार केलेल्या भल्यामोठ्या मानवी आकृती यांचे गूढ अजूनही आजच्या वैज्ञानिकांना शोधता आलेले नाही. याच कारणास्तव हजारो वर्षांपूर्वीचा मानव कसा होता? या प्रश्नाचे उत्तर आजही तंतोतंत मिळत नाही. यावर आणखी खोलात जाऊन संशोधन होणे निश्चितच गरजेचे वाटते. तरच याविषयी अवैज्ञानिकपणे बोलणारी तोंडे बंद होतील!

 

प्रायमेट्स

प्रायमेट्स अर्थात माकड वंशीय प्राणी! या प्रायमेटसच्या तीन शाखांपासून विविध प्राणी उत्क्रांत होत गेले. त्यातीलच एका शाखेमध्ये मनुष्य प्राणी उत्क्रांत झाला. असा उत्क्रांतीचा सिद्धांत सांगतो. अन्य शाखांमध्ये विविध प्रकारच्या प्रायमेटसचा समावेश होतो. आपल्या आजूबाजूला जंगलांमध्ये अनेक माकडे व वानरे आढळून येतात. ही त्यांची एकच शाखा आहे. परंतु जगभरातील जंगलांमध्ये माकडवंशीय प्राण्यांचे शेकडो प्रकार आढळून आलेले आहेत. शिवाय त्यातील अनेक प्राणी आता नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत.
प्रायमेटच्या प्रत्येक शाखेची स्वतःची अशी वैशिष्ट्ये आहेत. सर्वांना आपण 'माकड' या एकाच नावांमध्ये संबोधतो. परंतु माकडांच्या इतक्या विविध प्रजाती असतील याचा आपण विचारही केलेला नसतो. 'सोनी लिव'वर उपलब्ध असलेल्या 'प्रायमेटस' या तीन भागांमधील वेब सिरीजमध्ये जगभरातल्या सर्व प्रकारच्या माकडवंशीय प्राण्यांचा आढावा घेतलेला आहे. विविध खंडांमध्ये विविध प्रकारच्या जंगलांमध्ये विविध प्रकारच्या वातावरणामध्ये प्रायमेट्स जगभर नांदत आहेत. त्यांचे उत्कृष्ट व्हिडीओ चित्रण करून ही वेब सिरीज बनविल्याचे दिसते. प्राण्यांच्या एका अद्भुत जगामध्ये आपण याद्वारे प्रवेश करतो. मानवी प्राण्याला समांतर असणारी प्राणीशाखा जगामध्ये कशा प्रकारे जगत आहे? याची सखोल माहिती या वेबसिरीजद्वारे आपल्याला होते. त्यांचे जगदेखील अद्भुत असंच आहे. परंतु आपल्यासारख्या अतिप्रगत प्रायमेट्समुळे त्यांचे जग लोप पावत चाललेले आहे. हेदेखील या वेब सिरीज मधून शिकायला मिळतं. आपण अनेक प्रायमेटसला गुलाम देखील बनवत आहोत. त्यामुळे त्यांचे जग संकुचित होत चालले आहे. मानवी प्राण्याच्या वर्चस्ववादी विचारसरणीमुळे प्रायमेट्सची संख्यादेखील कमी होताना दिसते आहे.
अशा विविध प्रकारच्या माकडवंशीय प्राण्यांची माहिती या वेबसिरिजद्वारे दिग्दर्शकांनी व फिल्ममेकर्सनी खूपच सुंदर रित्या चित्रीत केल्याचे या वेबसीरीजमध्ये दिसते.

Link: https://www.sonyliv.com/shows/primates-1700000639/secrets-of-survival-1000100208 

 

मानववंशशास्त्र

आपण अर्थात मानव या पृथ्वीवर कसे आलो व आपली प्रगती नक्की कशी झाली? हा प्रश्न वर्षानुवर्षे जिज्ञासू वृत्ती असणाऱ्या मानवाला पडलेला होता. देव नावाच्या एका संकल्पनेने त्या प्रश्नाचे उत्तर मानवाने स्वतःलाच देऊन टाकले. परंतु काही शतकांपूर्वी चार्ल्स डार्विन नावाच्या व्यक्तीने शास्त्रशुद्ध उत्तर आपल्याला दिले आहे. ते उत्तर म्हणजे 'मानवी उत्क्रांतीचा सिद्धांत'. या सिद्धांतामुळे मानववंशशास्त्र नावाची नवीन विज्ञान शाखा चालू झाली. उत्क्रांती या विषयाभोवती होणाऱ्या संशोधनाला वेग आला. आणि अद्भुत अशी माहिती विज्ञानाने जगासमोर आणली.
शालेय जीवनात शिकत असताना या शास्त्राची माहिती आपल्याला पहिल्यांदा होते. परंतु सारांश इतकाच लक्षात राहतो की, फार पूर्वी माणूस माकड होता आणि आज माकडाचा मानव तयार झाला! यापुढे आपण जात नाही. परंतु, मानववंशशास्त्र ही विज्ञानाची एक अद्भुत अशी शाखा आहे, जी मानवाच्या या उत्क्रांतीचं सविस्तर उत्तर देते. त्याबद्दल आपण जितकं वाचू तितकं कमीच वाटतं. किंबहुना त्याबद्दलची जिज्ञासा अधिक वेगाने वाढू लागते. विज्ञानविश्वामध्ये रमत ठेवण्याची ताकद या शास्त्रामध्ये आहे. मागच्या काही वर्षांमध्ये या विषयांवर भाष्य करणारी व माहिती देणारी विविध लेखकांची पुस्तके वाचून काढली. तरीही जिज्ञासा थांबायचं नाव घेत नाही. या अद्भुत जगापासून अलिप्त देखील राहता येत नाही, अशी सध्या परिस्थिती आहे.

Ⓒ Ⓐ  तुषार भ. कुटे

 

फर्स्ट मॅन

पृथ्वीवरील सजीवांची उत्क्रांती हा अनेक वर्षांपासून अनेक शतकांपासून खूप खूप मोठा गुढ प्रश्न होता. पृथ्वीवरती सजीव आणि विशेषत: मनुष्य प्राणी कसा जन्माला आला? या प्रश्नाचे उत्तर शोधण्यासाठी अनेक शास्त्रज्ञांनी बराच प्रयत्न केला. शतकानुशतके मनुष्यप्राण्याची उत्क्रांती होत गेलेली आहे, हे सर्वप्रथम चार्ल्स डार्विनने सिद्ध केले. अश्मयुगातल्या होमो सेपियन आणि होमो इरेक्टस ते आजपर्यंतचा मानवाचा प्रवास आपण फक्त इतिहासाच्या पुस्तकातच वाचत आलोय. परंतु 'क्युरिऑसिटी स्ट्रीम' या युट्युब चॅनेल ने यावर नुकतीच डॉक्युमेंट्री बनवलेली आहे. मानवी उत्क्रांती नक्की कशा प्रकारे झाली आहे, हे या दीड तासाच्या डॉक्युमेंटरीमध्ये अतिशय उत्तमरित्या विषद करण्यात आलेले आहे. मानवाच्या उत्क्रांती विषयी जर मनात 'क्युरिऑसिटी' असेल तर युट्युब वरची ही डॉक्युमेंट्री नक्की बघा.... फर्स्ट मॅन... 

https://www.youtube.com/watch?v=QdyAjYUEwGk